به گزارش ایرنا از معاونت برق و انرژی وزارت نیرو؛ کاهش تلفات از جمله مباحث عمیق و جدی در صنعت برق به شمار می رود. در سال های اخیر صنعت برق روند روبه رشدی داشته است، به طوری که امروز حتی محروم ترین و دورافتاده ترین مناطق شهری و روستایی کشور از نعمت برق برخوردار شده اند و طبیعی است به موازات این فرایند زیرساخت های مورد نیاز نیز افزایش یافته و تلفات انرژی برق نیز روند روبه رشدی داشته باشد اما تلفات را در شکل کلی می توان به دو دسته فنی و غیرفنی تقسیم بندی کرد. تلفات فنی تلفات ناشی از کاستی های فنی، تجهیزاتی و طراحی های غیراستاندارد است که در چشم انداز بلندمدت و میان مدت باید جهت کاهش آنها برنامه ریزی و هزینه کرد. به هر حال تلفات غیرفنی ناشی از دخالت یا سوء استفاده انسانی در تاسیسات الکتریکی بوده و در چشم انداز کوتاه مدت باید برای کاهش آنها برنامه ریزی و هزینه کرد. دولت (وزارت نیرو) براساس تبصره بند «ج» ماده (۱) قانون هدفمند کردن یارانه ها مصوب ۸۸٫۱۰٫۱۵ مجلس شورای اسلامی مکلف شده است تلفات شبکه های انتقال و توزیع را تا پایان برنامه پنجم توسعه به ۱۴ درصد برساند، اما مجموع تلفات شبکه های انتقال و توزیع در پایان سال ۱۳۹۱ به ۱۸٫۷ درصد رسیده بود. هرچند میزان تلفات شبکه انتقال و توزیع در کشور طی سال های گذشته کاهش پیدا کرده، اما روند کاهش آن کند بوده لذا با حفظ روند حاکم بر کاهش تلفات از سال آغاز اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها در سال ۸۹ تا سال ۱۳۹۳، حدود ۱۰ سال زمان لازم بود تا تلفات شبکه برق در کشور به سطح متوسط جهانی برسد.البته یاد آور می شود میزان تلفات انرژی در کشورهای مختلف متناسب با شرایط جغرافیایی، وسعت و پراکندگی محل نیروگاه ها (برق آبی)، ترکیب و منحنی بار مصرف کنندگان متفاوت بوده و به تنهایی عامل مقایسه مناسبی برای عملکرد صنعت برق کشورها با یکدیگر نیست. با این حال تلاش برای اصلاح وضعیت موجود در دستور کار وزارت نیرو بوده و با عنایت به ضرورت موضوع و در راستای تحقق شعار سال که توسط مقام معظم رهبری با عنوان اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی نامگذاری شده است و با تصمیم دولت در اجرایی نمودن طرح هدفمندسازی یارانه ها، کلیه شرکت های برق منطقه ای و توزیع با هماهنگی و مدیریت کمیته راهبری کاهش تلفات انرژی موظف شده اند با توجه به برنامه های زمان بندی مشخص و در چارچوب محورهای تعیین شده، تلفات در محدوده عملیاتی خود را تا پایان سال ۹۴ به کمتر از ۱۰ درصد کاهش دهند. در این راستا هم اکنون برنامه های عملیاتی طرح ملی کاهش تلفات برق در کشور تدوین شده و درخواست اصلاح آیین نامه تکمیلی تعرفه های برق با رویکرد کاهش تلفات، راه اندازی داشبورد مدیریت کاهش تلفات به منظور کنترل روند اقدام ها، تغییر سطوح ولتاژ خطوط طولانی شبکه، سنجش پذیری دقیق میزان تلفات هر شرکت از طریق نصب کنتورهای مدیریت شبکه، کنترل صحت سامانه اندازه گیری مصارف مشترکان دیماندی ازطریق نصب کنتورهای هوشمند و استفاده از ترانسفورماتورهای کم ظرفیت و کم تلفات برای کاهش و حذف شبکه های فشار ضعیف از دیگر تصمیمات این کمیته در دو بخش تلفات فنی و غیرفنی می باشند. توسعه استفاده از مولدهای تولید پراکنده و انرژی های تجدیدپذیر نیز از دیگر راهکارهای مهمی است که وزارت نیرو در جهت طرح جهادی کاهش تلفات برق در سطح شبکه های توزیع برق دنبال می کند.در مجموع، تجمیع بسیاری از اهداف و آرمان ها و تحقق صنعت برق پویا و پیشرفته در این طرح نهفته و یک اصلاح کلی و زیربنایی در سیستم های فنی و تکنیکی و در حوزه مشترکین محسوب می شود. در تبیین منافع این طرح بایستی توجه داشت که در سال ۱۳۹۳، صنعت برق ایران با ۷۲ هزار مگاوات ظرفیت نصب شده قدرت اول منطقه بوده و با وجود این ظرفیت نیروگاهی، تحمیل هریک درصد تلفات در شبکه برق کشور به معنی هدررفت حداقل یک درصد سرمایه گذاری انجام شده برای ایجاد ظرفیت نیروگاهی کشور است. بنابراین با توجه به هزینه حدود یک میلیون دلار برای ایجاد یک مگاوات نیروگاه، بیش از ۷۲۰ میلیون دلار سرمایه هزینه شده برای ایجاد نیروگاه های کشور، برای هریک درصد تلفات هدر رفته است البته اگر سرمایه گذاری های انجام شده برای تأسیس و توسعه شبکه های توزیع و انتقال و همچنین زیان آلودگی محیط زیست و هزینه فرصت سوخت مصرفی نیروگاه های کشور نیز لحاظ شود، ضرر های وارده به کشور از ناحیه تلفات برق بیشتر خواهد بود. از طرفی با کاهش تلفات، ظرفیت نیروگاهی نیز متناسب با آن آزاد می شود، باتوجه به اینکه تلفات در زمان پرباری شبکه بسیار بیشتر از زمان های کم باری است، تاثیر کاهش تلفات بر آزادسازی ظرفیت نیروگاهی درساعات پیک چشمگیر است. ضمن اینکه با جلوگیری از هدررفت برق می توان ضمن تولید بیشتر، صادرات برق را نیز افزایش داد. همچنین پایین بودن راندمان نیروگاهی کشور نیز، ضمن کاهش چشمگیر بهره وری بهینه سوخت نیروگاه ها، در افزایش شدت انرژی کشور نقش پررنگی دارند.
در عین حال یکی از دلایل اصلی بالا بودن تلفات انرژی قدمت و فرسودگی شبکه و تجهیزات است، به طوریکه برای مثال نیمی از شبکه توزیع تهران بالای ۲۵ سال قدمت دارد. همچنین بخش قابل ملاحظه ای از تلفات صنعت برق کشور اختصاص به تلفات غیرفنی شبکه داشته و حذف برق های غیرمجاز بیشترین تاثیر را بر کاهش تلفات دارد لذا اولین و موثرترین اقدام جهت کاهش تلفات، کمینه کردن تلفات غیرفنی در شبکه است. در این راستا، جمع آوری انشعابات غیرمجاز و همچنین اعمال قانون در مورد افرادی که بدون نصب لوازم اندازه گیری نسبت به سرقت انرژی برق و نیز دستکاری در لوازم اندازه گیری خود اقدام می نمایند، ضمن انکه باعث جلوگیری از ضرر به بیت المال می شود، باعث کاهش سرمایه گذاری برای احداث نیروگاه ها خواهد شد. همچنین در مناطقی که انشعابات غیرمجاز زیاد است، علاوه بر تلفات غیرفنی، تلفات فنی نیز به دلیل بارگیری کنترل نشده و بیش از حد مجاز تجهیزات زیاد می شود که باعث افت ولتاژ شدید شبکه خواهد شد. هزینه های مرتبط با شناسایی و از بین بردن برق های غیرمجاز نسبت به سایر فعالیت ها کمتر بوده و ساماندهی این نوع تلفات غیرفنی در شبکه به سرعت امکان پذیر است. بر اساس این، کابل های خودنگهدار (روکش دار) جایگزین کابل های مسی بدون روکش توزیع برق می شوند تا امکان استفاده غیرمجاز از آنها به حداقل ممکن برسد. در این راستا، برگزاری جلسات توجیهی با پیمانکاران، تقویت اکیپهای جمع آوری انشعاب های غیرمجاز، هماهنگی با ضابطان قضایی برای طرح شکایت علیه برق های غیرمجاز، نصب کنتور برای تمامی شبکه های روشنایی معابر، اجرای پروژه های تجمیع کنتور روی ترانسفورماتورهای هوایی توزیع و غیره باید پیگیری شود.بنابراین در راستای اجرای طرح ملی کاهش تلفات برق، وزارت نیرو از اواسط سال ۱۳۹۳ براساس برنامه ریزی منسجم تلفات ۱۵ درصدی ابتدای سال انرژی در شبکه انتقال و توزیع برق کشور را به ۱۲٫۸۵ درصد رسانده و از تلف شدن ۴٫۴ میلیارد کیلووات ساعت برق در شبکه جلوگیری کرد. اما هنوز بعضی استان ها نسبت به متوسط کشور و همچنین متوسط کشورهای جهان بسیار فاصله دارند، لذا لازم است اصلاح شبکه همزمان از استان های با تلفات زیاد شروع شده و به استان های دیگر گسترش یابد تا فاصله حداقل و حداکثر تلفات در استان های مختلف کشور منطقی شود.در این مسیر باید رقابت ایجاد شده و مزایای متعلقه به مجموعه مدیران و نیروی انسانی دست اندرکار شرکت های توزیع براساس عملکرد آنها در کاهش تلفات تعریف گردد و حتی امتیاز منفی هم به شرکت هایی که تلفات غیرقابل توجیه دارند، داده شود. نهایتا اجرای برنامه های کاهش تلفات نیز به منابع مالی بالایی با سرعت تامین و تخصیص بالا و متمرکز نیاز دارد. طبق برآوردهای کلی برای کاهش هر کیلووات ساعت برق ناشی از تلفات حدود ۵۰۰ هزار تومان اعتبار نیاز است که با توجه به کمبود منابع در صنعت برق، برنامه ریزی برای ورود تسهیل گرانه بخش خصوصی به منظور اجرای طرح های کاهش تلفات می تواند بسیار موثر واقع شود. اهمیت این موضوع سبب شده که در بند (ز) ماده۱۳۳ قانون برنامه پنجم توسعه به این مهم پرداخته و مقرر شود چنانچه بخش خصوصی با سرمایه خود تلفات انرژی برق را در شبکه انتقال و توزیع کاهش دهد، وزارت نیرو موظف است نسبت به خرید انرژی بازیافت شده با قیمت و شرایط در دوره زمانی که به تصویب شورای اقتصاد می رسد، اقدام یا مجوز صادرات به همان میزان را صادر نماید، ضمن اینکه از اعتبارات کاهش تلفات شبکه های برق در بند ‘پ’ ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور نیز می توان بهره گرفت.

تحلیل انرژی ناموران مهر ۷, ۱۳۹۴